Đế quốc thuộc địa là một tập hợp các quốc gia hoặc một phần lãnh thổ các quốc gia (gọi là thuộc địa) bị xâm chiếm, sở hữu và khai thác bởi một nước đế quốc thực dân. Thông thường, kể từ đầu thời cận đại đến nay là các đế quốc xuất phát từ Châu Âu, điển hình là Anh, Pháp, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Hà Lan, Đức, Bỉ. Đế chế thuộc địa đầu tiên nổi lên với một cuộc chạy đua thăm dò hàng hải giữa các cường quốc hàng hải châu Âu Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha trong thế kỷ XV. Lý do thúc đẩy ban đầu của việc mở rộng là truyền giáo và thương mại. Điều này cũng được thúc đẩy bởi Châu Âu cần con đường mới sang phương Đông khi vùng Cận Đông bị Đế quốc Ottoman chiếm lấy. Về sau, được thúc đẩy bởi những ý tưởng mới về chủ nghĩa tư bản phát triển từ thời kỳ Phục hưng châu Âu.