Nhân tố di truyền ích kỉ (từng được gọi là tội phạm gen, gen ích kỉ, gen vị kỉ, DNA ích kỉ, DNA kí sinh) là các đoạn gen có thể tự nâng cao khả năng di truyền của chúng, lấn át những gen khác trong hệ gen, thậm chí cả khi bản thân chúng không đóng góp gì cho sự thích nghi của sinh vật. Hệ gen đó giờ được coi là một thể thống nhất, với các gen chan hòa hỗ trợ nhau vì lợi ích chung của sinh vật. Tuy nhiên, khi phát hiện ra một số gen nắm quyền kiểm soát sự truyền thụ của chúng, qui luật này lung lay. Cũng như mối quan hệ giữa xã hội và cá nhân, sự tồn vong của một hệ gen (xã hội) có thể bị đe dọa bởi các phần tử ích kỉ (cá nhân) của nó.
Những quan sát đầu tiên về nhân tố di truyền ích kỉ đươc thực hiện từ cả một thế kỉ trước, nhưng người ta cũng không chú ý nhiều đến nó cho đến vài thập kỉ sau. Được truyền cảm hứng từ góc nhìn về tiến hóa của George Williams và Richard Dawkins, trong đó gen được coi là thành tố trung tâm, hai nghiên cứu của Leslie Orgel - Francis Crick và Ford Doolittle - Carmen Sapienza đã được xuất bản kế tiếp nhau trong tạp chí Nature, năm 1980 - giới thiệu khái niệm nhân tố di truyền ích kỉ (khi đó nó được gọi là DNA ích kỉ) đến cộng đồng khoa học. Cả hai nghiên cứu đều nhấn mạnh rằng gen có thể được truyền trong quần thể dù chúng có mang lại lợi thế tiến hóa hay không, chỉ cần chúng có lợi thế truyền thụ (transmission advantage).
Hiện nay, nhân tố di truyền ích kỉ đã được nghiên cứu ở hầu hết nhóm sinh vật và thể hiện độ đa dạng cao trong cách thức giành lợi thế truyền thụ. Những nghiên cứu này đã khiến chúng được công nhận là có ảnh hưởng đến hàng loạt quá trình sinh học, từ kích thước và cấu trúc hệ gen đến sự hình thành loài (trong khi trước đó chúng được cho là kém quan trọng và không liên quan đến tiến hóa).